حجاب (آیه 30 سوره مبارکه نور)
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ
جلسه پنجاه و یکم
قُل لِّلْمُؤْمِنِینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ وَیَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ذَلِکَ أَزْکَى لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ خَبِیرٌ بِمَا یَصْنَعُونَ﴿۳۰﴾ - سوره مبارکه النور
ترجمه: به مردان با ایمان بگو دیده فرو نهند و پاکدامنى ورزند که این براى آنان پاکیزهتر است زیرا خدا به آنچه مىکنند آگاه است.
سلام علیکم
معانی لغات:
قُل: بگو
لِّلْمُؤْمِنِینَ: به مردان مومن
یَغُضُّوا: کوتاه کنند، فرو ببندند
مِنْ: از(نگاه به نامحرم)
أَبْصَارِهِمْ: دیده هایشان
وَیَحْفَظُوا: و حفظ کنند
فُرُوجَهُمْ: فروج خود را
ذَلِکَ: (که) این
أَزْکَى: پاکیزه تر(است)
لَهُمْ: برایشان
إِنَّ اللَّهَ: همانا خدا
خَبِیرٌ: آگاه است
بِمَا: به آنچه
یَصْنَعُونَ: انجام می دهند
شأن نزول: در کتاب کافى در شان نزول این آیه از امام باقر(ع) چنین نقل شده است که جوانى از انصار در مسیر خود با زنى روبرو شد. در آن روزگار زنان مقنعه خود را در پشت گوشها قرار مىدادند! (و طبعا گردن و مقدارى از سینه آنها نمایان مى شد) چهره آن زن نظر آن جوان را به خود جلب کرد و چشم خود را به او دوخت هنگامى که زن گذشت جوان هم چنان با چشمان خود او را بدرقه مى کرد در حالى که راه خود را ادامه مى داد تا اینکه وارد کوچه تنگى شد و باز هم چنان به پشت سر خود نگاه مى کرد ناگهان صورتش به دیوار خورد و تیزى استخوان یا قطعه شیشه اى که در دیوار بود صورتش را شکافت! هنگامى که زن گذشت جوان به خود آمد و دید خون از صورتش جارى است و به لباس و سینهاش ریخته! (سخت ناراحت شد) با خود گفت به خدا سوگند من خدمت پیامبر مى روم و این ماجرا را بازگو مى کنم، هنگامى که چشم رسول خدا(ص) به او افتاد فرمود چه شده است؟
و جوان ماجرا را نقل کرد، در این هنگام جبرئیل، پیک وحى خدا نازل شد و آیه فوق را آورد.
(وسائل الشیعه جلد ١٤ صفحه ١٣٩ و تفسیر نور الثقلین و المیزان و روح المعانى با تفاوت مختصرى)
-سوره نور در حقیقت سوره عفت و پاکدامنى و پاکسازى از انحرافات جنسى است، و بحثهاى مختلف آن از این نظر انسجام روشنى دارد، آیات مورد بحث که احکام نگاه کردن و چشم چرانى و حجاب را بیان مى دارد نیز کاملا به این امر مربوط است و نیز ارتباط این بحث با بحثهاى مربوط به اتهامات ناموسى بر کسى مخفى نیست.
"یَغُضُّوا "از ماده "غض" (بر وزن خز) در اصل به معنى کم کردن و نقصان است و در بسیارى از موارد در کوتاه کردن صدا یا کم کردن نگاه گفته مى شود، بنا بر این آیه نمى گوید مؤمنان باید چشمهاشان را فرو بندند، بلکه مى گوید باید نگاه خود را کم و کوتاه کنند، و این تعبیر لطیفى است به این منظور که اگر انسان به راستى هنگامى که با زن نامحرمى روبرو مى شود بخواهد چشم خود را به کلى ببندد ادامه راه رفتن و مانند آن براى او ممکن نیست، اما اگر نگاه را از صورت و اندام او بر گیرد و چشم خود را پائین اندازد گویى از نگاه خویش کاسته است و آن صحنه اى را که ممنوع است از منطقه دید خود به کلى حذف کرده.
قابل توجه اینکه قرآن نمى گوید از چه چیز چشمان خود را فرو گیرند (و به اصطلاح متعلق آن فعل را حذف کرده) تا دلیل بر عموم باشد، یعنى از مشاهده تمام آنچه نگاه به آنها حرام است چشم برگیرند.
اما با توجه به سیاق آیات مخصوصا آیه بعد(٣١ نور) که سخن از مساله حجاب به میان آمده به خوبى روشن مى شود که منظور نگاه نکردن به زنان نامحرم است، و شان نزولى را که در بالا آوردیم نیز این مطلب را تایید مى کند.
در اینکه "مِن" در جمله "یَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ" چه معنى دارد، مفسران احتمالات مختلفى داده اند بعضى آن را براى "تبعیض" و بعضى "زائده" و بعضى "ابتدائیه" دانسته اند، ولى ظاهر همان معنى اول است.
-از آنچه گفتیم این نکته روشن مى شود که مفهوم آیه فوق این نیست که مردان در صورت زنان خیره نشوند تا بعضى از آن، چنین استفاده کنند که نگاههاى غیر خیره مجاز است، بلکه منظور این است که انسان به هنگام نگاه کردن معمولا منطقه وسیعى را زیر نظر مى گیرد، هر گاه زن نامحرمى در حوزه دید او قرار گرفت چشم را چنان فرو گیرد که آن زن از منطقه دید او خارج شود یعنى به او نگاه نکند اما راه و چاه خود را ببیند و اینکه "غض" را به معنى کاهش گفته اند منظور همین است (دقت کنید).
-دومین دستور در آیه فوق همان مساله حفظ "فروج" است.
" فرج" در اصل به معنى "شکاف" و فاصله میان دو چیز است، ولى در اینگونه موارد کنایه از عورت مى باشد و ما براى حفظ معنى کنایى آن در فارسى کلمه "دامان" را به جاى آن مى گذاریم.
منظور از "حفظ فرج" به طورى که در روایات وارد شده است پوشانیدن آن از نگاه کردن دیگران است، در حدیثى از امام صادق(ع) مى خوانیم:
کل آیة فى القرآن فیها ذکر الفروج فهى من الزنا الا هذه الایة فانها من النظر:
" هر آیه اى که در قرآن سخن از حفظ فروج مى گوید، منظور حفظ کردن از زنا است جز این آیه منظور از آن حفظ کردن از نگاه دیگران است".
اصول کافى و تفسیر على بن ابراهیم (طبق نقل نور الثقلین جلد ٣ صفحه ٥٨٧ و ٥٨٨)
و از آنجا که گاه به نظر مى رسد که چرا اسلام از این کار که با شهوت و خواست دل بسیارى هماهنگ است نهى کرده، در پایان آیه مى فرماید: "این براى آنها بهتر و پاکیزه تر است" (ذَلِکَ أَزْکَى لَهُمْ).
-سپس در انتهای آیه به عنوان اخطار براى کسانى که نگاه هوسآلود و آگاهانه به زنان نامحرم مى افکنند و گاه آن را غیر اختیارى قلمداد مى کنند مى گوید: "خداوند از آنچه انجام مى دهید مسلما آگاه است" (إِنَّ اللَّهَ خَبِیرٌ بِمَا یَصْنَعُونَ).
-لازمه ی ایمان حفظ نگاه از حرام است. (قُل لِّلْمُؤْمِنِینَ یَغُضُّوا...)
-جاذبه های غریزی را باید کنترل کرد. (یَغُضُّوا)
-گناه را از سرچشمه جلوگیری کنیم وتقوا را از چشم شروع کنیم. (مِنْ أَبْصَارِهِمْ)
-چشم پاک مقدّمه ی پاکدامنی است. (یَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ وَیَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ)
-پوشش، برای مردان نیز واجب است. (وَیَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ)
-چشم چرانی و بی عفّتی مانع رشد معنوی انسان است. (یغضّوا ،یحفظوا ،ازکی ) و چشم چرانی، در محضر خداست(در محضر خدا معصیت نکنیم) (یَغُضُّوا ... إِنَّ اللَّهَ خَبِیرٌ).
-حضرت علی(ع) فرمود: لکم اوّل نظره الی المرئه فلا تتّبعوها بنظره اخری واحذروا الفتنه.
نگاه اوّل مانعی ندارد ولی ادامه ی نگاه اشکال دارد، زیرا سبب فتنه می شود.
-پیامبر اکرم(ص) فرمودند: کُلُّ عَیْنٍ باکِیَةٌ یَوْمَ الْقِیامةِ إِلّا ثلاتَ أعْیُنٍ: عَیْنٌ بَکَتْ مِنْ خَشْیَةِ اللهِ وَ عَیْنٌ غَضَّتْ مِنْ مَحارِمِ اللهِ وَ عَیْنٌ باتَتْ ساهِرَةً فِی سَبیلِ اللهِ.
ترجمه: همه چشمها در قیامت گریانند، جز سه چشم: چشمی که در دنیا از خوف خدا بگرید و چشمی که از نگاه حرام خودداری کند و چشمی که به خاطر نگهبانی در راه خدا بیدار بماند. (نور الثقلین، ج ٣، ص ٥٨٣)
-در صحیح بخاری می خوانیم که پیامبر اکرم(ص) فرمودند: جلو راه مردم ننشینید. مردم گفتند: ما ناچاریم از نشستن! فرمود: پس حق ّ آن را ادا کنید. پرسیدند حق ّ آن چیست؟!
فرمود: غض ّ البصر و کف ّ الاذی و ردّ السلام والامر بالمعروف و النهی عن المنکر. ترک چشم چرانی و مردم آزاری، جواب دادن به سلام دیگران، امر به معروف و نهی از منکر
-حضرت عیسی(ع) فرمود: از نگاه به نامحرم بپرهیزید که بذر شهوت را در دل می نشاند و همین برای دچار شدن انسان به فتنه کافی است.
-حضرت علی(ع) فرمود: العین رائد القلب. چشم، دل را بدنبال خودمی کشد
العین مصائد الشیطان. چشم، قلاّب شیطان است. و چشم پوشی بهترین راه دوری از شهوات است.
-پیامبر اکرم(ص) فرمود: النظر سهم مسموم من سهام ابلیس فمن ترکها خوفا من اللّه اعطاه اللّه ایمانا یجد حلاوه فی قلبه. نگاه بد تیری از تیرهای مسموم شیطان است که هر کس از ترس خدا چشم خود را فرو بندد خداوند به او ایمانی می دهد که از درون خویش شیرینی و مزه ی آن را احساس می کند.
-پیامبر اکرم (ص) فرمود: هرکس چشم خود را از حرام پر کند، در قیامت چشم او از آتش پر خواهد شد مگر اینکه توبه کند.
تکلیف امروز دوستای عزیزم:
حفظ آیه به همراه ترجمه و کاربرد
التماس دعا
