پاسخ به سوال دوستان (شماره 15- نماز جلوی فحشا را می‌گیرد)
سوال: در قرآن کریم فرموده است که «نماز جلوی فحشا را می‌گیرد»، پس چرا جلوی شیطان را پس از هزاران سال عبادت نگرفت؟
یه توضیح کلی:
آیه 45 سوره عنکبوت با این مفهوم هست:
«اتْلُ مَا أُوحِیَ إِلَیْکَ مِنَ الْکِتَابِ وَأَقِمِ الصَّلَاةَ إِنَّ الصَّلَاةَ تَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاء وَالْمُنکَرِ وَلَذِکْرُ اللَّهِ أَکْبَرُ وَاللَّهُ یَعْلَمُ مَا تَصْنَعُونَ» (العنکبوت، 45)
ترجمه: آنچه از کتاب به سوى تو وحى شده است بخوان و نماز را برپا دار که نماز از کار زشت و ناپسند باز مىدارد و قطعاً یاد خدا بالاتر است و خدا مىداند چه مىکنید.
نماز فواید بسیاری دارد، دنیوی و اخروی و البته "رضوان من الله اکبر" (خشنودی خداوند بزرگتر است). حتی اثرات پزشکی و روان شناسی نماز هم اثبات شده است.
یکی از فواید آن جلوگیری از فحشا (زشتی و بدی) هست،نماز اوج عبادات است،شرط ورود به بهشت نماز هست.نماز خواص و آثار دیگری نیز دارد که اصل و سرّ آن همان «ذکر الله»، یعنی یاد خداست، چنان چه خداوند به حضرت موسی (ع)، بلافاصله پس از تکلم و معرفی خود به عنوان «الله» فرمود:
«إِنَّنِی أَنَا اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا فَاعْبُدْنِی وَأَقِمِ الصَّلَاةَ لِذِکْرِی» (طه، 14)
ترجمه: همانا من خدایى هستم که جز من خدایى نیست پس مرا پرستش کن و به یاد من نماز برپا دار.
در احادیث و روایات مختلف هم به آثار و برکات نماز اشاره شده است:مثلا
*حضرت محمد(ص): الصلوة ، معراج المؤمن ( نماز، معراج مؤمن است)
( کشف الاسرار، ج 2، ص .676 سرالصلوة ، ص 7، اعتقادات مجلسی ، ص 29 )
*حضرت محمد (ص ) : علم الایمان الصلوة (علامت و نشانه ایمان نمازاست).
( شهاب الاخبار، ص 59 )
*حضرت محمد(ص): الصلوة عماد دینکم (نماز، پایه و ستون دین شماست)
( میزان الحکمه ، ج 5، ص 370 )
*حضرت محمد(ص): الصلوة مفتاج الجنة (نماز کلید بهشت است)
( نهج الفصاحه ، حدیث 1588 )
نماز سبب قبولی سایر اعمال می‌گردد و ...، اما از سوی دیگر [چنان چه در سؤال آمده بود]، می‌دانیم که این عبادات و از جمله نماز، در ابلیس و حتی بسیاری از نمازگزاران دیگر اثری نکرده است، چنان چه شاهدیم قاتلین امیرالمؤمنین، امام حسن و امام حسین و سایر ائمه اطهار (ع) نیز یا اهل نماز بودند (مثل خوارج) یا دست کم تظاهر به آن می‌کردند و امروزه نیز جنایات هولناک نمازخوانان (به ویژه در کشورهای عربی) کمتر از بینمازها نمی‌باشد. پس واقعاً جای سؤال دارد که چرا در آنها اثر نمی‌گذارد؟! در اینجا چند موضوع مطرح میشود:
1) اقامه نماز، فقط خم و راست شدن و گفتن چند جمله در اوقاتی معین نمی‌باشد، بلکه نماز، باید نماز باشد تا اثر کند. و الا نه تنها اثر مثبت نمی‌گذارد، چه بسا اثر منفی نیز بگذارد، مثل کسی که برای ریا نماز می‌خواند، تا آنجا که خداوندی که به تمامی انبیای الهی از آدم تا خاتم امر به اقامه نماز نمود، خود می‌فرماید:
فَوَیْلٌ لِّلْمُصَلِّینَ (4) الَّذِینَ هُمْ عَن صَلَاتِهِمْ سَاهُونَ (5) الَّذِینَ هُمْ یُرَاؤُونَ (6) وَیَمْنَعُونَ الْمَاعُونَ (7)الماعون
ترجمه: پس واى به حال نمازگزاران (4) آنان که از نمازشان غافل [و به آن بىاعتنایند] (5) آنان که ریاکارى مىکنند(6) و از رفع نیاز دیگران دریغ مىورزند (7)
إِنَّ الْمُنَافِقِینَ یُخَادِعُونَ اللّهَ وَهُوَ خَادِعُهُمْ وَإِذَا قَامُواْ إِلَى الصَّلاَةِ قَامُواْ کُسَالَى یُرَآؤُونَ النَّاسَ وَلاَ یَذْکُرُونَ اللّهَ إِلاَّ قَلِیلاً /142 نساء
منافقان، با خدا نیرنگ مىکنند، و حال آنکه او با آنان نیرنگ خواهد کرد و چون به نماز ایستند با کسالت برخیزند. با مردم ریا مىکنند و خدا را جز اندکى یاد نمىکنند.
پس نمازی که بدون خلوص نیت و بخاطر ریا باشد اثرات مثبت خود را نخواهد گذاشت.
2) اگر کسی آن چه که به عنوان خواص و آثار نماز ذکر شده است را در خود مشاهده نکرد باید بداند که نمازش نماز نبوده است، هر چند که سر وقت و با آداب تمام خوانده باشد.
اگر صبح نماز خواند و تا ظهر مبتلا به کار زشتی شد، باید بداند که نمازش زیاد هم درست نبوده است.
هرچه نماز درست تر و صحیح تر خوانده شود به همان نسبت اثراتش بیشتر خواهد بود.
3) نماز، تنها عبادت، تنها واجب و تنها کاری نیست که باید انجام شود. بلکه آن نمازی که خوانده میشود باید مورد محافظت و مراقبت قرا گیرد تا حبط و نابود نشود .برخی از این شروط قید شده مثل: ایمان به خدا، ایمان به غیب، تلاوت آیات الهی (قرآن کریم)، خشوع، انفاق و ...، همه محافظ نماز صحیح می‌باشند. بعنوان مثال :
قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ/1 الَّذِینَ هُمْ فِی صَلَاتِهِمْ خَاشِعُونَ/2 وَالَّذِینَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ/3 وَالَّذِینَ هُمْ لِلزَّکَاةِ فَاعِلُونَ/4 وَالَّذِینَ هُمْ لِفُرُوجِهِمْ حَافِظُونَ/5 اِلَّا عَلَى أَزْوَاجِهِمْ أوْ مَا مَلَکَتْ أَیْمَانُهُمْ فَإِنَّهُمْ غَیْرُ مَلُومِینَ/6 فَمَنِ ابْتَغَى وَرَاء ذَلِکَ فَأُوْلَئِکَ هُمُ الْعَادُونَ/7 وَالَّذِینَ هُمْ لِأَمَانَاتِهِمْ وَعَهْدِهِمْ رَاعُونَ/8 وَالَّذِینَ هُمْ عَلَى صَلَوَاتِهِمْ یُحَافِظُونَ/9 مومنون
ترجمه: به راستى که مؤمنان رستگار شدند(۱) همانان که در نمازشان فروتنند (۲) و آنان که از بیهوده رویگردانند
پس در کنار نماز خواندن باید اعمال دیگر نیز درست باشد تا نماز بتواند اثرات خود را به بهترین نحو اعمال کند.
دروغ، غیبت، فتنه، نمامی و سخن چینی، بی‌توجهی به نیازمندان، ریا ... و از همه بالاتر و مهم‌تر «نپذیرفتن ولایت»، همه از آفاتی است که نماز را می‌سوزاند و از بین می‌برد و درنتیجه اثرش محو میشود.
4) ابلیس بسیار عبادت کرده بود و نمازهایی داشت که هر دو رکعتش به زمان ما شاید صدها سال طول می‌کشید، اما در دلش بدترین آفت وجود داشت که عبارت است از «تکبر». تا وقتی این آفت و ابتلای بالقوه ظهور و بروز پیدا نکرده بود، او از آثار عبادات و نمازش بهره برد، تا آنجا که به رغم «جنّ» بودنش، در صف ملائک قرار گرفت و در جمع مخاطبین وحی الهی جای گرفت. اما همین که امتحانش پیش آمد، تکبرش بروز کرد و همه عباداتش را سوزاند. لذا پس از نافرمانی مورد بازخواست و محاکمه قرار گرفت تا از خود دفاع کند.
فَسَجَدَ الْمَلَائِکَةُ کُلُّهُمْ أَجْمَعُونَ
قَالَ یَا إِبْلِیسُ مَا مَنَعَکَ أَن تَسْجُدَ لِمَا خَلَقْتُ بِیَدَیَّ أَسْتَکْبَرْتَ أَمْ کُنتَ مِنَ الْعَالِینَ /۷۵
قَالَ أَنَا خَیْرٌ مِّنْهُ خَلَقْتَنِی مِن نَّارٍ وَخَلَقْتَهُ مِن طِینٍ /۷۶
ترجمه: پس همه فرشتگان یکسره سجده کردند (۷۳) مگر ابلیس [که] تکبر نمود و از کافران شد (۷۴) فرمود اى ابلیس چه چیز تو را مانع شد که براى چیزى که به دستان قدرت خویش خلق کردم سجده آورى آیا تکبر نمودى یا از [جمله] برترىجویانى (۷۵) گفت من از او بهترم مرا از آتش آفریدهاى و او را از گل آفریدهاى (۷۶) فرمود پس از آن [مقام] بیرون شو که تو راندهاى (۷۷) و تا روز جزا لعنت من بر تو باد (۷۸)
پس، باید هم نماز را درست اقامه کنیم و هم مراقب باشیم که این سرمایه، از بین نرود. گاهی در امتحاناتی الهی قرار می گیریم که درصورت سربلند بیرون نیامدن از آن ، تاثیرات نمازهایمان بکلی از بین میرود. مانند ابلیس که بعد از هزاران سال عبادت، وقتی در برابر امتحان الهی و سجده کردن در برابر آدم قرار گرفت، دچار کبر شد و در نتیجه از مقام عبودیت سقوط کرد.اینجاست که به لزوم تکرار در این آیه میرسیم:
رَبَّنَا لاَ تُزِغْ قُلُوبَنَا بَعْدَ إِذْ هَدَیْتَنَا وَهَبْ لَنَا مِن لَّدُنکَ رَحْمَةً إِنَّکَ أَنتَ الْوَهَّابُ
ترجمه: [مىگویند] پروردگارا پس از آنکه ما را هدایت کردى دلهایمان را دستخوش انحراف مگردان و از جانب خود رحمتى بر ما ارزانى دار که تو خود بخشایشگرى( ۸)