احکام میم ساکنه

«م» ساکنه در مجاورت حروف ٢٨ گانه ، سه حکم مختلف به خودش می گیرد که به آن ، احکامِ سه گانه ی میم ساکنه گفته می شود و عبارتند از:

١- ادغام    ٢- اخفاء    ٣- اظهار

١-  ادغام میم ساکنه:

میم ساکنه فقط ادغام «متماثلین» دارد. یعنی تنها در «م» ادغام می شود ، که به این ترتیب میم ساکنه را نمی خوانیم و به جایش میمِ بعدی را مشدد ادا می کنیم.

نکته: تلفظ میم مشدّد حاصله ، با «غنّه» همراه است؛ چرا که لب ها روی هم منطبق و بسته اند فلذا تمامی صوت از فضای خیشوم خارج می شود. صدای میم مشدّد ، باید به اندازه «دو حرکت» امتداد یابد. 

مثال:

اِن کُنتُم مُؤمِنینَ – کُنتُم مَرضیٰ – یُمَتِّعکُمْ مَتاعاً - اَنْتُمْ مُدْهِنُونَ- هُمْ مِنْها ـ لَهـُمْ مـُوسـى- مِثْلَهُمْ مَعَهُمْ ـ یُمَتِّعْکُمْ مَتاعاً- وَ هُمْ مُهْتَدُونَ (وَ هُمُّهْتَدُونَ) ـ کَمْ مِنْ (کَمِّنْ)

٢- اخفاء میم ساکنه:

تعریف "اخفاء" را در مبحث احکام نون ساکنه ارائه دادیم و گفتیم که "اخفاء" حالتی است بین "اظهار" و "ادغام".

اخفاء میم ساکنه، زمانی صورت می گیرد که "میم ساکنه" به حرف «ب» برسد.  (میم ساکن قبل از حرف (باء) اخفا مى گردد.) این اخفاء با حذف مخرج میم و ابقاء غنّه آن همراه است و کشش «غنّه نیز دو حرکت است.

پس "اخفاء" همیشه با "غنه" همراه است چه در بحث احکام نون ساکنه و چه در مبحث احکام میم ساکنه.

«م» حاصله از اقلاب نون ساکنه نزد «ب» نیز همین حکم را دارد و اخفاء می شود.

روش اخفاء میم ساکنه:

به محض شروع اخفاء ، لبها را بسیار به هم نزدیک می کنیم ، به حدی که اصطلاحاً یک ورق کاغذ نازک بتواند از میان دو لب عبور کند. همزمان بخش عمده صوت را از فضای بینی خارج نموده و این حالت (بینی – دهانی) را به اندازه دو حرکت ادامه می دهیم.( صوت به حالت غُنّه به میزان دو حرکت ، کشیده مى شود)  آنگاه حرف «ب» را اداء می کنیم.

مثال:

تَأتیهِمْ بَغتَةً – اَمْ بِهِ جِنَّةٌ – فَاحکُمْ بَینَنا – بَعضُکُمْ بَعضاً –نـَجَّیـْنـاهـُمْ بِسَحَرٍ ـ صَبَّحَهُمْ بُکْرَةً ـ اَنْتُمْ بِهِ ـ  وَ هُمْ بـارِزُونَ ـ اَنَّهـُمْ بـادُونَ  ـ هـُمْ بـَدَؤُوکُمْ ـ جُلُودُهُمْ بَدَّلْناهُمْ 


نکته: در درس اقلاب نون ساکنه (قلب به میم) گفتیم زمانی که نون ساکنه به حرف "باء" برسد قلب به میم می شود و با توجه به درس این جلسه می گوییم که آن "نون ساکنه" که تبدیل به "میم" می شود خودش اخفاء می گردد.

پس مـیـان مـیـم سـاکـن اصـلی و نـون سـاکـن و تـنـویـن کـه قبل از حرف باء تبدیل به میم ساکن می گردد، تفاوتی وجود ندارد.

بنابراین مثلا در عبارات زیر به این صورت عمل می کنیم:

مِنْ بَعْدِ (اقلاب نون ساکنه می شود و خوانده می شود) مِمْبَعْدِ (اخفاء میم ساکنه می شود)

فَمَنْ بَدَّلَهُ (اقلاب نون ساکنه می شود و خوانده می شود) فَمَمْ بَدَّلَهُ (اخفاء میم ساکنه می شود)

عَمَدًا بَعیدًا (اقلاب نون ساکنه می شود و خوانده می شود) عَمَدَمْ بَعیدًا (اخفاء میم ساکنه می شود)

٣- اظهار میم ساکنه:

«م» ساکنه نزد بقیه حروف اظهار می شود. بدین معنا که از مخرج خود، بطور طبیعی اداء می گردد و هیچ تغییری در صوتمان ایجاد نخواهیم کرد.

دقت کنید که در هنگام "اظهار میم ساکنه" نیز، سه نکته ای را که در "اظهار نون ساکنه" اشاره کردیم باید رعایت کنید.

لزوم رعایت ٣ نکته در اظهار میم ساکنه:

١-   عدم حرکت و پرهیز از قلقله: میم ساکنه نباید هیچ حرکت و قلقله ای به خود بگیرد.

٢-    عدم مکث: روی میم ساکنه مکث اضافی نباید کرد

٣-    عدم سکت: بین میم ساکنه و حرف بعدی نباید سکت انجام شود.

مثال:

لَکُمْ فیها ـ یَمُدَّهُمْ فى ـ اَنْفُسَهُمْ وَ اَمْوالَهُمْ                   

‏‪