آیه ی علم الکتاب

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ

جلسه چهل و هشتم

وَیَقُولُ الَّذِینَ کَفَرُواْ لَسْتَ مُرْسَلًا قُلْ کَفَى بِاللّهِ شَهِیدًا بَیْنِی وَبَیْنَکُمْ وَمَنْ عِندَهُ عِلْمُ الْکِتَابِ﴿۴۳﴾ - سوره مبارکه الرعد

ترجمه: و کسانى که کافر شدند مى‏گویند تو فرستاده نیستى بگو کافى است‏خدا و آن کس که نزد او علم کتاب است میان من و شما گواه باشد.

سلام علیکم

معانی لغات:

وَیَقُولُ: و می گویند

الَّذِینَ کَفَرُواْ: کافران، کسانی که کفر ورزیدند

لَسْتَ: نیستی

مُرْسَلًا: رسول، فرستاده

قُلْ: بگو

کَفَى: کافی است

بِاللّهِ: به اینکه خدا

شَهِیدًا: گواه است،شاهد است

بَیْنِی وَبَیْنَکُمْ: بین من و بین شما

وَمَنْ: و (همچنین گواه است) کسی که

عِندَهُ: نزد اواست

عِلْمُ الْکِتَابِ: علم کتاب(وآگاهی به قرآن)

- در اولین آیه این سوره(سوره رعد)، می خوانیم که آنچه بر پیامبر نازل مى‏شود حق است، اگر چه اکثر مردم ایمان نمى ‏آورند، و درآخرین آیه(که آیه ی مورد بحث است) نیز مى‏ خوانیم که کفّار، رسالت پیامبر را انکار مى‏ کنند، این حاکى از اوج لجاجت و عناد اهل باطل با فرستاده الهى و کلام حق اوست.

- وقتى طبق آیه ٤٠ سوره نمل، یکى از اطرافیان حضرت سلیمان(ع) که مقدارى از علم کتاب را دارد، مى ‏تواند در کمتر از یک چشم برهم‏ زدن، تخت ملکه‏ ى سبا را در پیش روى آن حضرت حاضر کند، پس اگر کسى تمام علم کتاب را داشته باشد، چه قدرتى مى‏ تواند داشته باشد؟!

مطابق روایات مراد از کسى که علم همه‏ ى کتاب را دارد، حضرت على‏(ع) و اهل بیت‏ علیهم السلام مى ‏باشند.

 گر تشنه فیض رحمتی ای حافظ ....... سرچشمه آن ز ساقی کوثر پرس

- ایمان به حمایت خداوند، بهترین پشتوانه در برابر هرگونه تکذیب و تحقیر است. «قُلْ کَفَى بِاللّهِ» هرچقدر هم که تورا تکذیب کنند ناامید نباش چرا که خداوند با توست و بودن او تنها برای تو کافی ست.

- آگاهى بر کتاب الهى، مقام انسان را تا به آنجا بالا مى ‏برد که گواهى او در کنار گواهى خداوند قرار مى ‏گیرد. «کفى باللَّه ... ومن عنده علم الکتاب» 

- گاهى ارزش گواهى یک فرد، از انکار هزاران نفر بیشتر است. (اصل با کیفیّت است نه با کمیّت) 

«کَفَى ... مَنْ عِندَهُ عِلْمُ الْکِتَابِ» ممکن است یک نفر انسان را تصدیق کند اما مقام آن یک نفر آنچنان بالا باشد که تائیدش به اندازه ی هزاران نفر ارزشمند باشد!

- انسانها و جامعه ها از میان مى روند و خدا مى ماند.

از آنجا که در آیات گذشته ی سوره مبارکه رعد، روى سخن با منکران رسالت پیامبر (ص) بود در این آیات نیز همان بحث تعقیب شده است و هدف این است که با هشدار و استدلال و خلاصه از طرق مختلف آنها را بر سر عقل آورده و به تفکر و سپس اصلاح وضع خویش وا دارد.

- مى گوید: "این کافران مى گویند تو پیامبر نیستى "

هر روز بهانه اى مى تراشند، هر زمان تقاضاى معجزه اى دارند و آخر کار هم باز مى گویند تو پیامبر نیستى !

در پاسخ آنها بگو همین کافى است که دو کس میان من و شما گواه باشد یکى الله و دیگرى کسانى که علم کتاب و آگاهى از قرآن نزد آنها است !

هم خدا مى داند که من فرستاده اویم ، و هم آنها که از این کتاب آسمانى من یعنى قرآن آگاهى کافى دارند، آنها نیز به خوبى مى دانند که این کتاب ساخته و پرداخته مغز بشر نیست، و جز از سوى خداى بزرگ امکان ندارد نازل شده باشد، و این تاکیدى است مجدد بر اعجاز قرآن از جنبه هاى مختلف که ما شرح آنرا در جاهاى دیگر مخصوصا در کتاب قرآن و آخرین پیامبر داده ایم.

- منظور از "مَنْ عِندَهُ عِلْمُ الْکِتَابِ"، آگاهان از محتواى قرآن مجید است .

ولى بعضى از مفسران احتمال داده اند که اشاره به دانشمندان اهل کتاب باشد، همانها که نشانه هاى پیامبر اسلام(ص ) را در کتب آسمانى خویش خوانده بودند، و از روى علاقه و آگاهى به او ایمان آوردند.

ولى تفسیر اول صحیحتر به نظر مى رسد.

در بسیارى از روایات آمده است که منظور از "مَنْ عِندَهُ عِلْمُ الْکِتَابِ"، على بن ابى طالب(ع) و ائمه هدى است، که در تفسیر نور الثقلین و برهان این روایات جمع آورى شده .

این روایات دلیل بر انحصار نیست و همانگونه که بارها گفته ایم اشاره به مصداق یا مصداقهاى تام و کامل است و در هر حال تفسیر اول را که ما انتخاب کردیم تایید مى کند.(چون ائمه علیهم السلام خود قرآن ناطق بوده اند و هستند)

- ابو سعید خدرى مى گوید از پیامبر درباره "قال الذى عنده علم من الکتاب"(که در داستان سلیمان وارد شده است یعنی آیه ٤٠ سوره نمل ) سؤال کردم؛ 

فرمودند: ذاک وصى اخى سلیمان بن داود: او وصى و جانشین برادرم سلیمان بود. عرض ‍ کردم "قُلْ کَفَى بِاللّهِ شَهِیدًا بَیْنِی وَبَیْنَکُمْ وَمَنْ عِندَهُ عِلْمُ الْکِتَابِ"(آیه٤٣ رعد که مورد بحث است) از چه کسى سخن مى گوید و اشاره به کیست؟

فرمودند: ذاک اخى على بن ابى طالب: او برادرم على بن ابى طالب است !

- پروردگارا درهاى رحمتت را بر ما بگشا و از علم کتابت به ما ارزانى دار.

بار الها! آنچنان در پرتو آگاهى به قرآن قلب ما را روشن و فکر ما را توانا کن که از تو، به غیر تو نپردازیم و هیچ چیز را به خواست تو مقدم نشمریم و در تنگناى اغراض شخصى و تنگ نظریها و خودبینی ها گرفتار نشویم و در میان بندگانت تفرقه نیندازیم و انقلاب اسلامى خود را به پرتگاه خطر نکشانیم و مصالح اسلام و قرآن و ملت مسلمان را بر همه چیز مقدم بشمریم .

پروردگارا مارا در راه قرآن ثابت قدم بفرما...

خداوندا مارا با قرآن زنده بدار، با قرآن بمیران، و با قرآن محشور بگردان... آمین یارب العالمین..

تکلیف امروز دوستای عزیزم:

حفظ آیه به همراه ترجمه و کاربرد

التماس دعا