ناپایداری زینت های دنیوی

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ

جلسه چهل و ششم

الْمَالُ وَالْبَنُونَ زِینَةُ الْحَیَاةِ الدُّنْیَا وَالْبَاقِیَاتُ الصَّالِحَاتُ خَیْرٌ عِندَ رَبِّکَ ثَوَابًا وَخَیْرٌ أَمَلًا﴿۴۶﴾ - سوره مبارکه الکهف

ترجمه: مال و پسران زیور زندگى دنیایند و نیکیهاى ماندگار از نظر پاداش نزد پروردگارت بهتر و از نظر امید [نیز] بهتر است.

سلام علیکم

معانی لغات:

الْمَالُ: مال

وَالْبَنُونَ: و پسران(به معنای کلی به فرزندان هم اطلاق می شود)

زِینَةُ: زینت

الْحَیَاةِ الدُّنْیَا: زندگی دنیا(هستند)

وَالْبَاقِیَاتُ الصَّالِحَاتُ: و نیکی های ماندگار

خَیْرٌ: بهتر است

عِندَ رَبِّکَ: نزد پروردگار تو 

ثَوَابًا: (از نظر) پاداش

وَخَیْرٌ أَمَلًا: و بهتر است(ازنظر) امید(امید بخش تر است)       

- در روایات، برای "باقیات الصالحات" نمونه هایی همچون، نمازهای پنجگانه، ذکر خدا و محبّت اهل بیت علیهم السلام بیان شده است، ولی اینها مصادیقی است که مفاهیم قرآن را مخصوص به خود نمی سازد.

- همه ی نعمت های مادّی، زینت دنیا هستند، ولی مال و فرزند جلوه ی بیشتری دارد و به همین دلیل نام این دو از میان نعمت های بی شمار الهی مطرح شده است. و چون غالبا پسران نیروی فعّال اقتصادی هستند، نه دختران، لذا در کنار "مال"، "بنون" آمده است، نه "بنات".

- درآیات دیگر قرآن(مانند آیات ١٤ و ١٥ سوره تغابن) هم به این نکته اشاره شده است که همسران، اموال و فرزندان، وسائل آزمایش و دشمن شما هستند.

این سخن بدان معنى نیست که انسان دست از تلاش و کوشش لازم براى زندگى بر دارد بلکه هدف این است که داشتن امکانات اقتصادى و نیروى انسانى فراوان هرگز معیار ارزش معنوى انسانها در پیشگاه خدا نمى شود. بنابراین تمام معیارها به این دو امر باز مى گردد: ایمان و عمل صالح از هر کس و در هر زمان و در هر مکان و از هر قشر و هر گروه، و تفاوت انسانها در پیشگاه خدا به تفاوت درجات ایمان و مراتب عمل صالح آنها است و جز این چیز دیگرى نیست.

درواقع خداوند براى تربیت انسان دائما او را در کوره هاى داغ امتحان قرار مى دهد و با امور مختلفى او را مى آزماید اما این دو(اموال و فرزندان) مهمترین وسائل امتحان او را تشکیل مى دهند چرا که جاذبه اموال از یکسو و عشق و علاقه به فرزندان از سوى دیگر چنان کشش نیرومندى در انسان ایجاد مى کند که در مواردى که رضاى خدا از رضاى آنها جدا مى شود انسان سخت در فشار قرار مى گیرد.

- جلوه ی مال وفرزند تنها در دنیاست، در آخرت، ثروت و فرزند، سودی نمی بخشد. 

در آیات ٨٨ و ٨٩ شعراء میخوانیم: 

یَوْمَ لَا یَنفَعُ مَالٌ وَلَا بَنُونَ﴿۸۸﴾ إِلَّا مَنْ أَتَى اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلِیمٍ﴿۸۹﴾

ترجمه: (روز رستاخیز) روزی ست که مال و فرزندان سود نبخشد/٨٨ مگر آن کس که با دلی پاک نزد خدا بیاید/٨٩

- آنان که امکانات مادی دارند مغرور نشوند. آنان هم که ندارند، مأیوس نباشند. چرا که اینها ملاک برتری نیست!

- مال و فرزند، ماندگار نیست، به چیزی بیندیشیم و دل ببندیم که باقی است. 

کُلُّ مَنْ عَلَیْهَا فَانٍ﴿۲۶﴾ وَیَبْقَى وَجْهُ رَبِّکَ ذُو الْجَلَالِ وَالْإِکْرَامِ﴿۲۷﴾ - سوره مبارکه الرحمن

ترجمه: هرکه روی زمین است دستخوش مرگ و فناست/٢٦ وتنها ذات ذوالجلال و گرامی پروردگارت باقی می ماند/٢٧

- در پیشگاه خداوند، هیچ عمل صالحی محو نمی شود و پاداش ها تضمین شده است.

...لَا یُغَادِرُ صَغِیرَةً وَلَا کَبِیرَةً إِلَّا أَحْصَاهَا...﴿۴۹﴾ - سوره مبارکه کهف

ترجمه: هیچ عمل کوچک و بزرگی را فرو نگذاشته است جز آنکه همه را به شمار آورده است.

- ارزش کارهای نیک را همه نمی دانند. بیشتر مردم خیر و ارزش را در کامیابی های مادّی می پندارند. (خَیْرٌ عِندَ رَبِّکَ) 

ولی درحقیقت: مَا عِندَکُمْ یَنفَدُ وَمَا عِندَ اللّهِ بَاقٍ...﴿۹۶﴾ - سوره مبارکه نحل

ترجمه: آنچه نزد شما هست نابود می شود و آنچه نزد خداست باقی خواهد ماند.

- پاداش و کیفر، لازمه ی تربیت و از شئون ربوبیّت است. (عِندَ رَبِّکَ)

- تنها به پاداش فکر نکنید، به آینده ی پایدار هم بیندیشید. (خَیْرٌ عِندَ رَبِّکَ ثَوَابًا وَخَیْرٌ أَمَلًا)

آنچه که نزد خداوند است پایدار و همیشگی ست.

- در ارشاد و تربیت، از آرزوها وامیدهای مردم استفاده کنیم. (خَیْرٌ عِندَ رَبِّکَ ثَوَابًا وَخَیْرٌ أَمَلًا) یعنی وقتی بحث آموزش داریم آرزوها و خواسته های مردم را یادآوری کنیم.

- در قرآن کریم چه هشداری درباره زیبایى‏‌ها و زیورها آمده است؟

قرآن کریم رویکردهای متفاوتی نسبت به زینت‌های دنیا دارد. در نگاه ابتدایی از آنها به نیکی یاد می‌کند؛ آنها را مظهر ذات کبریایی می‌داند؛ زینت‌های دنیا را برای بندگان صالح و مؤمن می‌داند؛ بهره‌گیری و استفاده از زیورهای دنیا را برای آنان مجاز شمرده؛ و مؤمنانی که خود را از آنها محروم می‌کنند مورد سرزنش قرار می‌دهد:  

قُلْ مَنْ حَرَّمَ زینَةَ اللَّهِ الَّتی‏ أَخْرَجَ لِعِبادِهِ وَ الطَّیِّباتِ مِنَ الرِّزْقِ قُلْ هِیَ لِلَّذینَ آمَنُوا فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا خالِصَةً یَوْمَ الْقِیامَةِ کَذلِکَ نُفَصِّلُ الْآیاتِ لِقَوْمٍ یَعْلَمُونَ/32 اعراف

ترجمه: بگو: چه کسى زینت‌‏هاى خدا را که براى بندگانش پدید آورده و روزى‌‏هاى پاکیزه را حرام نموده؟! بگو: آنها در زندگى دنیا از آنِ کسانى است که ایمان آورده‌‏اند (هر چند کفار هم با آنها شرکت جویند) در حالى‌که در روز قیامت مخصوص آنها خواهد بود. 

اما در آیات بسیاری، زینت‌ها و زرق و برق دنیا را مورد نکوهش قرار داده و آنها را در مقابل آخرت و نعمت‌های بهشتی ناچیز شمرده و مؤمنان را از دل بستن به آنها برحذر داشته است. آیات زیادی در این زمینه وجود دارد که به برخی از آنها اشاره می‌شود، مانند:
1. آیه 46 سوره کهف آیه ی مورد بحث
2. مَنْ کانَ یُریدُ الْحَیاةَ الدُّنْیا وَ زینَتَها نُوَفِّ إِلَیْهِمْ أَعْمالَهُمْ فیها وَ هُمْ فیها لا یُبْخَسُون/15 هود(ع)

ترجمه: آنان که زندگى و زینت این دنیا را بخواهند، پس همه مزد کردارشان را در این جهان مى‌‏‌دهیم و در آن نقصانى نمى‌‏‌بینند. 

3. وَ ما أُوتیتُمْ مِنْ شَیْ‏ءٍ فَمَتاعُ الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ زینَتُها وَ ما عِنْدَ اللَّهِ خَیْرٌ وَ أَبْقى‏ أَ فَلا تَعْقِلُون/60 قصص

ترجمه: آنچه به شما داده شده، متاع زندگى دنیا و زینت آن است و آنچه نزد خدا است بهتر و پایدارتر است، آیا اندیشه نمى‌‏‌کنید.
4. وَ اصْبِرْ نَفْسَکَ مَعَ الَّذینَ یَدْعُونَ رَبَّهُمْ بِالْغَداةِ وَ الْعَشِیِّ یُریدُونَ وَجْهَهُ وَ لا تَعْدُ عَیْناکَ عَنْهُمْ تُریدُ زینَةَ الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ لا تُطِعْ مَنْ أَغْفَلْنا قَلْبَهُ عَنْ ذِکْرِنا وَ اتَّبَعَ هَواهُ وَ کانَ أَمْرُهُ فُرُطاً/28 کهف 

ترجمه: و همراه با کسانى که هر صبح و شام پروردگارشان را مى‏‌خوانند و خشنودى او را مى‌‏جویند، خود را به صبر وادار. و نباید چشمان تو براى یافتن پیرایه‏‌هاى این زندگى دنیوى از اینان منصرف گردد. و از آن که دلش را از ذکر خود بى‌‏خبر ساخته‌‏ایم، و از پى هواى نفس خود مى‌‏رود و در کارهایش اسراف مى‏‌ورزد، پیروى مکن. 

با دقت در آیات قرآن کریم می‌توان به این حقیقت پی برد که زیورها و زینت‌های دنیا به خودی خود نه تنها مورد نکوهش نیستند، بلکه مظهر زیبایی جمال حق و قدرت لایزال پروردگارند، و اساساً آفرینش آنها برای انسان است: 

او است که همه چیزهایى را که در روى زمین است، برایتان آفرید/29 بقره 

آیا ندیده‌‌‏اى که خدا هرچه را در روى زمین است مسخّر شما کرده است و کشتی‌ها را که در دریا به فرمان او مى‌‏‌روند؟ و آسمان را نگه‌داشته که جز به فرمان او بر زمین نیفتد؛ زیرا خدا را بر مردم رأفت و مهربانى است/65 حج 

آنچه باعث می‌شود تا قرآن کریم نگاهی متفاوت به این نعمت‌ها و مظاهر زیبایی حق داشته باشد، دلبستگی و روی‌کرد استقلالی به این ابزار تکامل و وسائل رشد و تعالی است.
این آیات از این حقیقت پرده برمی‌دارند که مجذوب شدن به زرق و برق دنیا، انسان را از آخرت غافل می‌‌کند و تمام توجّه آنان را به سوی خود جلب می‌نماید: 

یَعْلَمُونَ ظاهِراً مِنَ الْحَیاهِ الدُّنْیا وَ هُمْ عَنِ الآخِرَهِ هُمْ غافِلُونَ/7 روم 

ترحمه: آنان به ظاهر زندگى دنیا آگاه‌اند و از آخرت بى‏‌خبرند.
 

و اگر چنین شد که زینت‌های دنیا مایه تفاخر و تجمل پرستی قرار گرفت، مورد نکوهش قرآن واقع می‌شود: 

اعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَیاهُ الدُّنْیا لَعِبٌ وَ لَهْوٌ وَ زِینَهٌ وَ تَفاخُرٌ بَیْنَکُمْ وَ تَکاثُرٌ فِی الْأَمْوالِ وَ الْأَوْلادِ... وَ مَا الْحَیاةُ الدُّنْیا إِلاَّ مَتاعُ الْغُرُور/20 حدید 

ترجمه:بدانید زندگی دنیا فقط بازی، سرگرمی، تجمّل پرستی و فخرفروشی در میان شما و افزون طلبی در اموال و فرزندان است... و زندگى دنیا جز متاعى فریبنده نیست.   

 

سخن آخر: مال و فرزند و زینت های دنیوی جیز بدی نیست به شرط اینکه در راه خدایی مصرف شوند و موجب تعالی روح انسان گردند. نعمت های دنیا باید وسیله ای باشند برای رسیدن به رضایت خداوند نه عاملی باشند برای سقوط انسان :

وَابْتَغِ فِیمَا آتَاکَ اللَّهُ الدَّارَ الْآخِرَةَ وَلَا تَنسَ نَصِیبَکَ مِنَ الدُّنْیَا.../77 قصص

و با آنچه خدایت داده سراى آخرت را بجوى و سهم خود را از دنیا فراموش مکن

تکلیف امروز دوستای عزیزم:

حفظ آیه به همراه ترجمه و کاربرد

التماس دعا