دعای درخواست آسان گرفتن وچشم پوشی در حسابرسی
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ
جلسه چهل و هفتم
لاَ یُکَلِّفُ اللّهُ نَفْسًا إِلاَّ وُسْعَهَا لَهَا مَا کَسَبَتْ وَعَلَیْهَا مَا اکْتَسَبَتْ رَبَّنَا لاَ تُؤَاخِذْنَا إِن نَّسِینَا أَوْ أَخْطَأْنَا رَبَّنَا وَلاَ تَحْمِلْ عَلَیْنَا إِصْرًا کَمَا حَمَلْتَهُ عَلَى الَّذِینَ مِن قَبْلِنَا رَبَّنَا وَلاَ تُحَمِّلْنَا مَا لاَ طَاقَةَ لَنَا بِهِ وَاعْفُ عَنَّا وَاغْفِرْ لَنَا وَارْحَمْنَآ أَنتَ مَوْلاَنَا فَانصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْکَافِرِینَ﴿۲۸۶﴾ - سوره مبارکه البقرة
ترجمه: خداوند هیچ کس را جز به قدر توانایىاش تکلیف نمىکند. آنچه (از خوبى) به دست آورده به سود او، و آنچه (از بدى) به دست آورده به زیان اوست. پروردگارا، اگر فراموش کردیم یا به خطا رفتیم بر ما مگیر، پروردگارا، هیچ بار گرانى بر (دوش) ما مگذار؛ همچنانکه بر (دوش) کسانى که پیش از ما بودند نهادى. پروردگارا، و آنچه تاب آن نداریم بر ما تحمیل مکن؛ و از ما درگذر؛ و ما را ببخشاى و بر ما رحمت آور؛ سرور ما تویى؛ پس ما را بر گروه کافران پیروز کن.
سلام علیکم
معانی لغات:
لاَ یُکَلِّفُ اللّهُ: تکلیف نمیکند خدا، تکلیف نکند خدا
نَفْسًا: هیچ کس(را)
إِلاَّ وُسْعَهَا: جز( مگر) به اندازه ی تواناییِ او
لَهَا: برای اوست("ها" به نفسا برمیگرده)
مَا کَسَبَتْ: آنچه به دست آورده(از خوبی)
وَعَلَیْهَا: و برآن است
مَا اکْتَسَبَتْ: آنچه به دست آورده(از بدی)
رَبَّنَا: پروردگار ما
لاَ تُؤَاخِذْنَا: مواخذه مکن ما را، بر ما مگیر
إِن نَّسِینَا: اگر فراموش کردیم(چیزی را)
أَوْ: یا
أَخْطَأْنَا: خطا کردیم
رَبَّنَا وَلاَ تَحْمِلْ عَلَیْنَا: پروردگار ما نگذار بر ما
إِصْرًا: بار و تکلیف گران و سنگین
کَمَا: چنان که
حَمَلْتَهُ: گذاشتی آن را("ه" به اصرا برمیگردد)
عَلَى الَّذِینَ: بر کسانی که
مِن قَبْلِنَا: از قبل ما بودند(پیشینیان ما)
رَبَّنَا وَلاَ تُحَمِّلْنَا: پروردگارما و نگذار بر ما، تحمیل نکن بر ما
مَا لاَ طَاقَةَ: آنچه توان آن نیست
لَنَا بِهِ: برای ما نسبت به آن ("ه" به اصرا برمیگردد)
وَاعْفُ عَنَّا: و عفو کن از ما، و مارا بیامرز
وَاغْفِرْ لَنَا: و ببخش بر ما
وَارْحَمْنَآ: و رحم کن بر ما
أَنتَ مَوْلاَنَا: تو مولای مایی، تو سرور مایی
فَانصُرْنَا: پس یاری کن ما را، پس پیروز کن مارا
عَلَى الْقَوْمِ الْکَافِرِینَ: بر گروه کافران
- از دعاهایی که میتونیم در قنوت نماز بخونیم.
- آخرین آیه ی بزرگترین سوره ی قرآن، سوره ی بقره.
- گاهى منشا فراموشى، سهل انگارى خود انسان است که قابل مؤاخذه مى باشد. چنانکه خداوند در سوره مبارکه طه مى فرماید:
قَالَ کَذَلِکَ أَتَتْکَ آیَاتُنَا فَنَسِیتَهَا وَکَذَلِکَ الْیَوْمَ تُنسَى﴿۱۲۶﴾
ترجمه: آن چنانکه آیات ما بر تو آمد و تو آنها را فراموش کردى، همانگونه امروز نیز تو به فراموشى سپرده مى شوى.
لذا در آیه ٢٨٦ بقره از فراموش کارى در کنار خطاکارى، طلب آمرزش مى شود.(پس انسان در برابر فراموش کردن عهد و پیمانها هم مواخذه خواهد شد)
در ضمن از مجازات هاى سنگین که در اثر طغیان و فساد امّت هاى پیشین بر آنها تحمیل شد، درخواست عفو مى شود.
- در این آیه انسان تمام مراحل لطف را از خداوند مى خواهد:
مرحله اوّل عفو است که محو آثار گناه و عقاب است.
مرحله دوّم مغفرت و محو آثار گناه از روح است.
مرحله سوّم بهره گیرى از رحمت پروردگار و پیروزى بر کافران مى باشد.
- «لاَ یُکَلِّفُ اللّهُ نَفْسًا إِلاَّ وُسْعَهَا» در آیات دیگر قرآن کریم نیز فرموده است:
«...مَا جَعَلَ عَلَیْکُمْ فِی الدِّینِ مِنْ حَرَجٍ...» (۷۸ حج) و
«...یُرِیدُ اللّهُ بِکُمُ الْیُسْرَ...» (١٨٥ بقره)
پیامبر اسلام(ص) نیز فرموده است: من به دین آسان و سهل مبعوث شده ام.
- تکالیف الهى، بیش از توان انسان نیست. «لاَ یُکَلِّفُ اللّهُ نَفْسًا إِلاَّ وُسْعَهَا»
اسلام، دینِ آسانى است، نه سخت گیرى.
- اعمال ما آثارى دارد که بازتابش به خود ما برمى گردد. «لَهَا مَا کَسَبَتْ وَعَلَیْهَا مَا اکْتَسَبَتْ»
- انسان، آزاد و صاحب اختیار است. «لَهَا مَا کَسَبَتْ»
- انجام یا ترک دستورات الهى، سود و ضررش براى خود ماست. «لَهَا مَا ...عَلَیْهَا»
- کسانى که مى گویند: «سَمِعنا واطعَنا» وسراپا عادل ومتّقى هستند، بازهم از خطا ونسیان هاى خود نگرانند و دعا مى کنند. «إِن نَّسِینَا أَوْ أَخْطَأْنَا»
- به تاریخ گذشتگان وحوادث تلخ آنان بنگریم تا درس عبرت گرفته وبه خدا پناه ببریم. «کَمَا حَمَلْتَهُ عَلَى الَّذِینَ مِن قَبْلِنَا»
- آداب دعا آن است که ابتدا به ضعف خود اقرار کنیم؛ «لاَ طَاقَةَ لَنَا»
سپس به عظمت خداوند گواهى دهیم؛ «أَنتَ مَوْلاَنَا»
آنگاه خواست خود را مطرح کنیم. «وَاعْفُ عَنَّا وَاغْفِرْ لَنَا وَارْحَمْنَآ»
- پیروزى اسلام بر کفر، خواسته دائمى مؤمنان است. «فَانصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْکَافِرِینَ»
- "وسع" از نظر لغت به معنى گشایش و قدرت است، بنابراین آیه، این حقیقت عقلى را تایید مى کند، که وظایف و تکالیف الهى هیچگاه بالاتر از میزان قدرت و توانائى افراد نیست و لذا باید گفت تمام احکام با همین آیه تفسیر مى گردد، و به مواردى که تحت قدرت انسان است اختصاص مى یابد، بدیهى است یک قانون گزار حکیم و دادگر نمى تواند غیر از این قانون وضع کند، ضمنا جمله فوق، بار دیگر این حقیقت را تایید مى کند که هیچگاه احکام شرعى از احکام عقلى و فرمان عقل و خرد جدا نمى گردد، و این دو در همه مراحل دوش به دوش یکدیگر پیش مى روند.
- سپس مى افزاید: هر کار(نیکى) انجام دهد براى خود انجام داده و هر کار(بدى) کند به زیان خود کرده است. درنتیجه(لَهَا مَا کَسَبَتْ وَعَلَیْهَا مَا اکْتَسَبَتْ).
آرى هر کسى محصول عمل نیک و بد خود را مى چیند و در این جهان و جهان دیگر با نتایج و عواقب آن روبرو خواهد شد.
آیه فوق با این بیان مردم را به مسئولیت خود و عواقب کار خویش متوجه مى سازد و بر افسانه جبر و اقبال و طالع و موهومات دیگرى از این قبیل که افرادى براى تبرئه خویش دست و پا کرده اند خط بطلان مى کشد.
- در آیه شریفه در مورد اعمال نیک(کسبت) گفته شده و در مورد اعمال بد(اکتسبت).
شاید تفاوت در تعبیر به خاطر این باشد که "کسب" درباره امورى گفته مى شود که انسان با تمایل درونى و بدون تکلف آن را انجام مى دهد و موافق فطرت او است، در حالى که "اکتسب" نقطه مقابل آن است یعنى کارهائى که بر خلاف فطرت و نهاد آدمى مى باشد و این خود میرساند که اعمال نیک مطابق فطرت و نهاد آدمى است و اعمال شر ذاتا بر خلاف فطرت است .
راغب در مفردات در تفاوت این دو تعبیر مطلب دیگرى گفته است که آن هم قابل دقت مى باشد:
"کسب" مخصوص کارهائى است که فایده آن منحصر به خود انسان نیست بلکه دیگران را هم در بر مى گیرد.( مانند اعمال خیر که نتیجه آن تنها شخص انجام دهنده را شامل نمى شود، بلکه ممکن است بستگان و نزدیکان و دوستان او هم در آن سهیم باشند.
در حالى که "اکتساب" در مواردى گفته مى شود که اثر کار تنها دامنگیر خود انسان مى گردد و این در مورد گناه است .
البته باید توجه داشت که این تفاوتها در صورتى است که "کسب" و "اکتساب" در مقابل هم قرار گیرند.
- و به دنبال این دو اصل اساسى
(١) تکلیف به مقدار قدرت است
و (٢) هر کسى مسئول اعمال خویش است
از زبان مؤمنان هفت درخواست از درگاه پروردگار بیان مى کند که در واقع آموزشى است براى همگان که چه بگویند و چه بخواهند.
١- رَبَّنَا لاَ تُؤَاخِذْنَا إِن نَّسِینَا أَوْ أَخْطَأْنَا: پروردگارا! اگر ما فراموش کردیم یا خطا نمودیم ما را مواخذه مکن
آنها چون مى دانند مسؤول اعمال خویشند لذا با تضرعى مخصوص، خدا را به عنوان رب و کسى که لطف ویژه اى در پرورششان داشته و دارد، مى خوانند و مى گویند زندگى به هر حال خالى از فراموشى و خطا و اشتباه نیست، ما مى کوشیم به سراغ گناه عمدى نرویم، اما خطاها و لغزشها را تو بر ما ببخش .
بحثى که در اینجا مطرح مى گردد این است که: مگر امکان دارد که پروردگار کسى را در برابر لغزشى که از فراموشى یا عدم توجه سرچشمه گرفته مجازات نماید؟ تا زمینه اى براى این درخواست بماند؟
در پاسخ این سوال باید گفت: گاهى فراموشى نتیجه سهل انگارى خود انسان است مسلم است که اینگونه فراموشیها از انسان سلب مسوولیت نمى کند مانند این که: در قرآن آمده است: فَذُوقُوا بِمَا نَسِیتُمْ لِقَاء یَوْمِکُمْ هَذَا...﴿۱۴﴾ - سوره مبارکه سجده
- قسمتی از دعای شانزدهم "صحیفه سجادیه" در آمرزش خواهی از گناهان:
اَللَّهُمَّ یا مَنْ بِرَحْمَتِهِ یَسْتَغیثُ الْمُذْنِبُونَ، وَ یا مَنْ اِلى بارخدایا، اى که گناهکاران به رحمتت فریارسى مىکنند، و اى که بیچارگان
ذِکْرِ اِحْسانِهِ یَفْزَعُ الْمُضْطَرُّونَ، وَ یا مَنْ لِخیفَتِهِ یَنْتَحِبُ
به یادآورى احسانت پناه مىبرند، اى که خطاکاران از بیم تو به شدت
الْخاطِئُونَ، یا اُنْسَ کُلِّ مُسْتَوْحِشٍ غَریبٍ، وَ یا فَرَجَ کُلِّ
گریه مىکنند، اى همدم هر وحشتزده دور از وطن، اى گشایش هر
مَکْرُوبٍ کَئیبٍ، وَ یا غَوْثَ کُلِّ مَخْذُولٍ فَریدٍ، وَ یا عَضُدَ اندوهگین دلشکسته، اى فریادرس هر درمانده تنها، اى مددکار
کُلِّ مُحْتاجٍ طَریدٍ، اَنْتَ الَّذى وَسِعْتَ کُلَّ شَىْءٍ رَحْمَةً
هر محتاج رانده شده، تویى که رحمت و دانشت همه چیز را فرا
وَعِلْماً، وَاَنْتَ الَّذى جَعَلْتَ لِکُلِّ مَخْلُوقٍ فى نِعَمِکَ سَهْماً،
گرفته، تویى که هر آفریده را از نعمتهایت بهرهاى مقرر فرمودهاى،
فرمودهاى، وَ اَنْتَ الَّذى عَفْوُهُ اَعْلى مِنْ عِقابِهِ، وَ اَنْتَ الَّذى تَسْعى
تویى که عفوت بر عقابت غلبه دارد، و تویى که مهرت پیشاپیش
رَحْمَتُهُ اَمامَ غَضَبِهِ، وَ اَنْتَ الَّذى عَطآؤُهُ اَکْثَرُ مِنْ مَنْعِهِ،
غضبت در حرکت است، و تویى که عطایت از منعت بیشتر است،
وَ اَنْتَ الَّذِى اتَّسَعَ الْخَلآئِقُ کُلُّهُمْ فى وُسْعِهِ...
و تویى که پهنه رحمت و مهرت همه آفریدگان را فراگرفته،
تکلیف امروز دوستای عزیزم:
حفظ آیه به همراه ترجمه و کاربرد
التماس دعا
