قضاوت عادلانه
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ
جلسه چهل و پنجم
إِنَّ اللّهَ یَأْمُرُکُمْ أَن تُؤدُّواْ الأَمَانَاتِ إِلَى أَهْلِهَا وَإِذَا حَکَمْتُم بَیْنَ النَّاسِ أَن تَحْکُمُواْ بِالْعَدْلِ إِنَّ اللّهَ نِعِمَّا یَعِظُکُم بِهِ إِنَّ اللّهَ کَانَ سَمِیعًا بَصِیرًا﴿۵۸﴾ - سوره مبارکه النساء
ترجمه: خدا به شما فرمان مىدهد که سپردهها را به صاحبان آنها رد کنید و چون میان مردم داورى مىکنید به عدالت داورى کنید در حقیقت نیکو چیزى است که خدا شما را به آن پند مىدهد خدا شنواى بیناست.
سلام علیکم
معانی لغات:
إِنَّ اللّهَ: همانا خدا
یَأْمُرُکُمْ: امر میکند شمارا
أَن تُؤدُّواْ: که برگردانید، که رد کنید
الأَمَانَاتِ: امانات(را)
إِلَى أَهْلِهَا: به اهل آن(امانات)، به صاحبان آن
وَإِذَا: و زمانی که
حَکَمْتُم: حکم می کنید
بَیْنَ النَّاسِ: بین مردم
أَن تَحْکُمُواْ: حکم کنید
بِالْعَدْلِ: با عدالت
إِنَّ اللّهَ: همانا خدا
نِعِمَّا: چه نیکوست(آنچه)
یَعِظُکُم: موعظه میکند، پند می دهد
بِهِ: به آن
إِنَّ اللّهَ: همانا خدا
کَانَ: هست
سَمِیعًا: شنوا
بَصِیرًا: بینا
- شان نزول: پیامبر(ص) با پیروزى کامل وارد شهر مکه شدند، عثمان بن طلحه که کلیددار خانه کعبه بود را احضار کرد و کلید را از او گرفت، تا درون خانه کعبه را از وجود بتها پاک سازد. عباس عموى پیامبر(ص) پس از انجام این مقصود تقاضا کرد که پیامبر(ص) با تحویل کلید خانه خدا به او، مقام کلیددارى بیت الله که در میان عرب یک مقام برجسته و شامخ بود، به او سپرده شود(گویا عباس میل داشت از نفوذ اجتماعى و سیاسى برادرزاده خود به نفع شخص خویش استفاده کند) ولى پیامبر(ص) بر خلاف این تقاضا پس از تطهیر خانه کعبه از بتها، در خانه خدا را بست و کلید را به "عثمان بن طلحه" تحویل داد، در حالى که آیه مورد بحث را تلاوت مى نمود "إِنَّ اللّهَ یَأْمُرُکُمْ أَن تُؤدُّواْ الأَمَانَاتِ إِلَى أَهْلِهَا..."
امانتدارى و رفتار عادلانه و دور از تبعیض، از نشانه هاى مهم ایمان است، چنانکه خیانت به امانت، علامت نفاق است.
- در حدیث است: به رکوع و سجود طولانى افراد نگاه نکنید، بلکه به راستگویى و امانتدارى آنان بنگرید.
- در روایات متعدّد، منظور از امانت، رهبرى جامعه معرّفى شده که اهلش، اهل بیت علیهم السلام مى باشند و این مصداق بارز عمل به این آیه است.
- خیانت در امانت، شامل کتمان علم، حرفه وحقّ، تصاحب اموال مردم، اطاعت از رهبران غیر الهى، انتخاب همسر یا معلّم نااهل براى فرزندان و... مى شود.
- امام باقر وامام صادق علیهما السلام فرمودند: اوامر ونواهى خدا(آنچه که خداوند به انجام آنها امر کرده و یا از انجامشان نهی نموده است) امانت هاى الهى است.
- امام صادق(ع) در تفسیر این آیه فرمود: خداوند امر فرموده که هر امامى آنچه در نزدش است به امام بعد از خود بسپارد.
پس آنچه که امامان به مردم می رساندند امانات الهی بوده و عمل به دستورات امامان معصوم علیهم السلام مصداق بارز آیه ی مبارکه می باشد.
- امانت سه گونه است:
الف: میان انسان و خدا. (وظایف و واجباتى که بر انسان تعیین شده است.)
ب: میان انسان و دیگران. (اموال یا اسرار دیگران نزد انسان)
ج: میان انسان و خودش. (مثل علم و عمر و قدرت که در دست ما امانتند.)
- سپردن امور به کاردانان و قضاوت عادلانه، از مصادیق عمل صالح و از نشانه هاى ایمان است. (با توجّه به آیه ٥٧ سوره نساء)
- هر امانتى صاحبى دارد وهرکس لیاقت واستعداد کار ومقامى را دارد. «أَهْلِهَا»
- در اداى امانت و دادگرى، ایمان شرط نیست. نسبت به همه ى مردم باید امین و دادگر بود. «أَهْلِهَا، النَّاسِ»
چون فرموده است: النَّاسِ(مردم) و نفرموده: المومنین (مومنان)
- قاضى و حاکم باید عادل باشد. «تَحْکُمُواْ بِالْعَدْلِ»
- تشکیل حکومت لازم است. لازمه ى سپردن مسئولیّت ها به اهلش و قضاوت عادلانه برقرارى نظام و حکومت الهى است. «تُؤدُّواْ الأَمَانَاتِ ... تَحْکُمُواْ بِالْعَدْلِ»
- موعظه ى خوب، آن است که علاوه بر پندهاى اخلاقى، به مسائل اجتماعى و قضایى هم توجّه کند. «نِعِمَّا یَعِظُکُم بِهِ»
و قرآن کریم اینگونه است و به تمام ابعاد زندگی انسان دقت دارد همانطور که در آیه ی ٥٩ سوره انعام میفرماید:
... وَلاَ رَطْبٍ وَلاَ یَابِسٍ إِلاَّ فِی کِتَابٍ مُّبِینٍ
ترجمه: هیچ تر و خشکی نیست مگر آنکه در کتاب مبین(قرآن) گفته شده است.
- اگر مردم هم خیانت در امانت یا ستم در قضاوت را نفهمند، خدا بینا و شنواست. «إِنَّ اللّهَ کَانَ سَمِیعًا بَصِیرًا»
سخن آخر: درنتیجه دوستان انجام ندادن واجبات خداوند(مانند نماز، روزه، حجاب و...) و انجام دادن کارهای نهی شده توسط خداوند(مانند دروغ، غیبت، آبروریختن مومن، مسخره کردن و...) درحقیقت خلف وعده کردن است و خیانت در امانت به حساب می آید!
تکلیف امروز دوستای گلم:
حفظ آیه به همراه ترجمه و کاربرد
التماس دعا
