پند پذیری و تدبر در آیات الهی
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ
جلسه سی و ششم
وَالَّذِینَ إِذَا ذُکِّرُوا بِآیَاتِ رَبِّهِمْ لَمْ یَخِرُّوا عَلَیْهَا صُمًّا وَعُمْیَانًا﴿۷۳﴾- سوره مبارکه الفرقان
ترجمه: و کسانىاند که چون به آیات پروردگارشان تذکر داده شوند کر و کور روى آن نمىافتند.
سلام علیکم
معانی لغات:
وَالَّذِینَ: و کسانی که
إِذَا: هنگامی که
ذُکِّرُوا: یادآوری شوند،متذکر شوند
بِآیَاتِ: به آیات
رَبِّهِمْ: پرورگارشان
لَمْ یَخِرُّوا: نمی افتند(نگاه نکنند)
عَلَیْهَا: بر آن(بر آیات)
صُمًّا: کر
وَعُمْیَانًا: و کور
- دهمین صفت بندگان خاص خدا، داشتن چشم بینا، و گوش شنوا به هنگام برخورد با آیات پروردگار است.
یعنی بندگان خدای رحمان کسانی هستند که چون به آیات پروردگارشان متذکر می شوند و حکمت و موعظه ای از قرآن یا وحی می شنوند، بدون تعقل و کور کورانه آن را نمی پذیرند، بلکه آن را با بصیرت و حکمت می نگرند و درباره آن تفکر می کنند وسپس به آن ایمان می آورند و از مواعظ آن بهره مند می شوند.
- مسلما منظور اشاره به عمل کفار نیست، چرا که آنها به آیات الهى اصلا اعتنایى ندارند و درواقع به دنبال درک حقیقت نیستند بلکه منظور گروه منافقان یا به ظاهر مسلمانانی است که چشم و گوش بسته بر آیات خدا مى افتند بى آنکه حقیقت آن را درک کنند، و در عمل از آن الهام گیرند.
- اصولا درک آگاهانه از مذهب، سرچشمه اصلى مقاومت و پایدارى و ایستادگى است، چرا که چشم و گوش بستگان را به آسانى مى توان فریب داد، و با تحریف مذهب از مسیر اصلى منحرف ساخت، و آنها را به وادى کفر و بى ایمانى و ضلالت کشاند.
- ایمان باید بر اساس آگاهى وبصیرت باشد. در آیه ١٩١ آل عمران مى خوانیم:(... وَیَتَفَکَّرُونَ فِی خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ رَبَّنَا مَا خَلَقْتَ هَذا بَاطِلًا...) یعنى مؤمنان خردمند، ابتدا در آفرینش آسمان ها و زمین فکر مى کنند، سپس اقرار مى نمایند که پروردگارا! تو اینها را بیهوده نیافریدی
در این آیه نیز مى فرماید: مؤمنان، چشم وگوش بسته عبادت نمى کنند.
- تعبّد و بصیرت، از اوصاف عباد الرّحمن است. بندگان رحمان، آگاهانه به سراغ دین مى روند.
- لَمْ یَخِرُّوا: "خرور بر زمین" به معناى سقوط بر زمین است و گویا در آیه شریفه کنایه است از ملازمت و گرفتن چیزى به این صورت که به روى آن بیفتد.
و معناى آیه شریفه این است که: بندگان رحمان چون متذکر آیات پروردگارشان مى شوند و حکمت و موعظه اى از قرآن او و یا وحى او مى شنوند، کورکورانه آن را نمى پذیرند و بدون اینکه تفکر و تعقل کنند بیهوده و بى جهت، دل به آن نمى بازند، بلکه آن را با بصیرت مى پذیرند و به حکمت آن ایمان آورده به موعظه آن پند می گیرند و در امر خود، بر بصیرت و بر بینه اى از پروردگار خویشند.
-امام صادق علیه السلام در دعای شروع قرائت قرآن از خداوند متعال چنین درخواست می کند: «ولا تطبع عند قرائتی علی سمعی و لا تجعل علی بصری غشاوه، و لا تجعل قراءتی قراءه لا تدبر فیها... و لا تجعل نظری فیه غفله و لا قراءتی هذرا».(مجلسی، بحار الانوار، ٩٢/٢٠٧)[١٢]
در این فقرات از دعا، سخن در این است که چگونه قرائت کنیم که دارای تدبر باشد، و چگونه قرآن نخوانیم که تدبر در آن نباشد.
ملاحظه می‌شود که در مکتب اهل بیت علیهم السلام تدبر جای خود را در متن قرائت پیدا کرده است، نه بیرون یا بعد از آن. خواندن، باید یک خواندن توأم با تدبر باشد. وقتی قرائت کسی فاقد تدبر باشد، دیگر هیچ جای دیگر نمی توان به دنبال تدبر گشت، اگرچه آداب و اصول و پیش نیازهای فراوانی نیز برای تدبر در نظر بگیریم و به انجام رسانیم. قرار است قرائت، قرائتی باشد که تدبر از درون آن زاییده شود و قرائت محل حصول و ظهور و پرورش و بالندگی تدبر باشد. وقتی قرائت فاقد آداب خاص خود باشد، نمی توان منتظر مولود طبیعی و مبارک را بود.(لسانی فشارکی و مرادی، روش تحقیق موضوعی در قرآن مجید، ١٥٨)
-قلب جایگاه و محل تدبر قرآن است و آنچه اهمیت دارد، قرار دادن قرآن در قلب است و این مسأله رابطه ی کاملاً مستقیم و تنگاتنگ با نحوه ی آموزش قرآن دارد. یعنی آموزش باید به گونه ای باشد که قرآن مستقیماً وارد «قلب» قرآن آموز و نه فقط «مغز» او گردد. همچنین با دقت در سیاق آیات مربوط به تدبر در می یابیم که «تدبر» چیزی غیر از «تذکر» نیست؛ تدبر و تذکر، دو بیان از یک حقیقتند: «کتاب انزلناه إلیک مبارک لیدبروا آیاته و لیتذکر أولوا الالباب»(ص، ٢٩)
قرآن مادام که در قلب انسان باشد، همواره در یاد او بوده و او را «متذکر» خواهد کرد. در این حال، می گوییم که انسان «حامل وحافظ» قرآن و متدبر در قرآن است، آیات قرآن در سرتاسر زندگی فردی و اجتماعی او ظهور و حضور خواهد داشت و بر همه ی اعمال و گفتار و نیات او نظارت و حکومت خواهد کرد. این حالت همان تدبر است و لازمه اش آن است که انسان همواره متذکر آیات قرآن باشد و قرآن در هر لحظه نزد او حاضر و زنده و فعال باشد، و مهم فقط از طریق آموزش صحیح قرآن، امکان‌پذیر است. بسیارند کسانی که حافظ کل قرآن اند و در عین حال، از آنرو که با روش صحیح به حفظ قرآن نپرداخته اند، به اعتراف خودشان، آن چنان که باید موفق به بهره گیری نظری و علمی و کاربردی از آیات قرآن نیستند و قرآن حضور چندانی در زندگی آنان ندارد. حداکثر استفاده ی کاربردی این افراد از آیات قرآن این است که بتوانند با فشار آوردن به مغز خود برخی از آیات را که حاوی کلمه یا عبارت مشترک و یا دارای موضوع خاصی هستند، کنار هم آورده و با قیاس های منطقی، مطالبی را از آنها استخراج کنند، که این کار به راحتی و با دقت بیش تر با استفاده از کامپیوتر و یا معجم‌های مختلف، قابل انجام است!
در مقابل، هستند کسانی که قرآن در قلبشان جای گرفته و چشمه های تدبر از اعماق دلشان به جوشش درآمده است. آنان در هر لحظه و حتی در خواب، بدون این که خود بخواهند، در حال تدبر و بهره گیری از آیات قرآن هستند، آیات قرآن در سرتاسر زندگی فردی و اجتماعی آنان حضور دارند، و اگر دقت کنیم خواهیم دید که همه ی جزئیات اعمال و گفتار و نیاتشان متأثر و برگرفته از آیات قرآن می باشد، «شاکله»ی وجودی و جزئیات اعمال و رفتارشان بر طبق فرهنگ قرآنی تعبیه و تنظیم، و همرنگ آن شده است و بر طبق آن می باشد. هدایت های باطنی آیات قرآن، از درون، خود را در یکایک حرکات و سکنات آنان، جلوه گر کرده است؛ آنان دائماً در حال زمزمه ی قرآن می باشند، در هر موقعیتی آیات کاملاً متناسب با آن موقعیت، از قلب، در فکر و ذکر آنان جاری می شوند و هدایت‌ه ای خود را می رسانند، بدون اینکه چنین اتفاقی اراده‌ای جداگانه و فشار آوردن به فکر و مغز را لازم داشته باشد. قرائت با شیوه ی صحیح، قرآن را در قلب انسان جای می دهد و او را همزمان «متذکر» و «متدبر» می گرداند.
خداوندا آیات نورانیِ قرآن را در قلب ما جای ده نه فقط در ذهنِ ما...
- دوستای گلم مهمترین راهی که میتونیم ان شاءالله به وسیله ی آن به این آیه عمل کنیم "خواندن قرآن به همراه تدبر در آیات آن و حفظ کلام الهی در قلبهایمان" هست تا درموقعیت های مختلف زندگی به آنها رجوع کرده و راه درست را پیدا کنیم.
تکلیف امروز دوستان عزیزم:
حفظ آیه به همراه ترجمه و کاربرد
التماس دعا
