رعایت میانه روی در انفاق

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ

جلسه سی و سوم

وَالَّذِینَ إِذَا أَنفَقُوا لَمْ یُسْرِفُوا وَلَمْ یَقْتُرُوا وَکَانَ بَیْنَ ذَلِکَ قَوَامًا﴿۶۷﴾ - سوره مبارکه الفرقان

ترجمه: و کسانى ‏اند که چون انفاق کنند نه ولخرجى مى‏ کنند و نه تنگ مى ‏گیرند و میان این دو [روش] حد وسط را برمى ‏گزینند.

سلام علیکم

معانی لغات:

وَالَّذِینَ: و کسانی که

إِذَا: زمانی که

أَنفَقُوا: انفاق کنند

لَمْ یُسْرِفُوا: اسراف نکنند

وَلَمْ یَقْتُرُوا: و سخت و تنگ نگیرند

وَکَانَ: و باشند(می گیرند)

بَیْنَ ذَلِکَ: میان آن

قَوَامًا: راه میانه

- درادامه ی جلسات ٣٠، ٣١ و ٣٢، در این جلسه به پنجمین صفت ممتاز «عباد الرحمن» که اعتدال و دورى از هر گونه افراط و تفریط در کارها مخصوصا در مسأله انفاق است اشاره می کنیم. 

- نکته ی جالب توجه این است که سخن را روى کیفیت انفاق آنان مى‏برد(یعنی اصل انفاق کردن را صفت مسلّم و حتمی آنها مى داند) و مى‏گوید: انفاقى عادلانه و دور از هر گونه اسراف و سخت گیرى دارند، نه آن چنان بذل و بخششى کنند که زن و فرزندشان گرسنه بمانند، و نه آن چنان سختگیر باشند که دیگران از مواهب آنها بهره نگیرند. 

(مانند دستور آیه ی ٢٩ سوره مبارکه اسراء: وَلاَ تَجْعَلْ یَدَکَ مَغْلُولَةً إِلَى عُنُقِکَ وَلاَ تَبْسُطْهَا کُلَّ الْبَسْطِ)

ترجمه: نه دستت را به گردنت غل و زنجیر کن و بخیل باش و نه کاملاً آن را باز بگذار و ولخرجى‏ و اسراف کن.

- کلمه ی "انفاق"، به معناى بذل مال و صرف آن در رفع حوائج خویشتن و یا دیگران است 

- کلمه ی "اسراف"، به معناى بیرون شدن از حد است، اما بیرون شدن از حد اعتدال به طرف زیاده روى، و در خصوص مساله انفاق، زیاده روى و تجاوز از حدى است که رعایت آن حد سزاوار و پسندیده است. 

- "قَتْر" به معناى کمتر انفاق کردن است(چنانچه راغب گفته) و کلمات "قتر، إقتار و تقتیر"، هر سه به یک معنا است. 

- کلمه ی "قَوام"، به معناى حد وسط و معتدل است(قِوام به معناى مایه قوام هر چیز است. به علامت حرف "ق" در قوام دقت شود).

و جمله ی "بین ذلک"، متعلق است به قَوام، و معنایش این است که: بندگان رحمان انفاق مى ‏کنند و انفاقشان همواره در حد وسط و میان اسراف و إقتار خواهد بود.

- امام رضا(ع) مقدار هزینه و انفاق معتدل را همان مقدار معروفى‏ دانستند که در آیه٢٣٦ سوره بقره آمده: (...عَلَى الْمُوسِعِ قَدَرُهُ وَعَلَى الْمُقْتِرِ قَدْرُهُ مَتَاعًا بِالْمَعْرُوفِ...) 

ترجمه: توانگر، در شأن توانمندى‏ خود و تهیدست، در حدّ توان خود، مطابق عُرف پسندیده و شأن خود بدهد. 

- امام صادق(ع) فرمودند: بخشش در راه باطل، اسراف است(گرچه کم باشد) و بخل در راه حقّ، اِقتار است. 

- در روایت آمده است که امام صادق(ع) مقدارى‏ سنگریزه از زمین برداشتند و مشت خود را بستند و فرمودند: این اِقتار(سختگیرى‏ و بخل ورزیدن) است، سپس مشت دیگرى‏ برداشتند و دست خود را چنان گشودند که همه‏ ى سنگریزه ها به زمین ریخت، آن گاه فرمودند: این اسراف است. بار سوّم مشت دیگرى‏ برداشتند و دست خود را کمى‏ باز کردند به طورى‏ که مقدارى‏ از سنگریزه ها ریخت و مقدارى‏ در دستشان باقى‏ ماند، سپس فرمودند: این، قَوام و اعتدال و حد وسط است. 

- انفاق براى‏ عبادالرحمن، یک وظیفه ومسأله‏ ى قطعى‏ است. (إِذَا أَنفَقُوا...) (درادبیات عرب «إِذَا» نشان عملى‏ شدن و «لَو» نشان عملى‏ نشدن است.)

- انسان مالک است، ولى‏ در خرج کردن محدودیّت دارد. (لَمْ یُسْرِفُوا)

- اسراف جایز نیست، حتّى‏ در انفاق. (إِذَا أَنفَقُوا لَمْ یُسْرِفُوا)

- بندگان خاصّ خداوند، از بخل بدورند. (لَمْ یَقْتُرُوا)

- امّت میانه و وسط، باید برنامه هاى‏ معتدل داشته باشد. (وَکَانَ بَیْنَ ذَلِکَ قَوَامًا)

چنانچه درآیه ی ١٩ سوره لقمان هم، لقمان به فرزندش نصیحت میکند: وَاقْصِدْ فِی مَشْیِکَ... (ترجمه: در زندگی ات میانه رو باش)

- میانه روى‏ در عبادت و انفاق، ارزش است. (قَوَامًا)

تکلیف امروز دوستان عزیزم:

حفظ آیه به همراه ترجمه و کاربرد

التماس دعا