پذیرش توبه ی آدم(ع) به واسطه اهل بیت(ع)

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ

جلسه بیست و هشتم

فَتَلَقَّى آدَمُ مِن رَّبِّهِ کَلِمَاتٍ فَتَابَ عَلَیْهِ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ﴿۳۷﴾ - سوره مبارکه بقره

ترجمه: سپس آدم از پروردگارش کلماتى را دریافت نمود و [خدا] بر او ببخشود آرى او[ست که] توبه‏پذیر مهربان است.

سلام علیکم

معانی لغات:

فَتَلَقَّى: سپس دریافت کرد

آدَمُ: حضرت آدم(ع)

مِن رَّبِّهِ: از پروردگارش

کَلِمَاتٍ: کلماتی را

فَتَابَ عَلَیْهِ: پس بخشود بر او(خدا توبه اش را پذیرفت)

إِنَّهُ: همانا او

هُوَ: همان است که

التَّوَّابُ: بسیار توبه پذیر

الرَّحِیمُ: مهربان

- چون آدم از غذایى که نباید بخورد، چشید و از آن همه نعمت و رفاه محروم شد، متوجّه اشتباه خود گردید. او در اثر پشیمانى و ندامت، کلماتى را از خداوند دریافت کرد و به وسیله‏ ى آن کلمات، توبه نمود. 

- طبق آنچه از روایات شیعه وسنى استفاده مى‏شود، مراد از کلماتى که به آدم(ع) القا شد توسّل به بهترین خلق خدا یعنى حضرت محمّد(ص) و اهل‏ بیت او علیهم السلام است. چنانکه در تفسیر درّالمنثور از ابن عباس نقل شده است که آدم براى پذیرش توبه‏ اش، خداوند را به این نام‏ ها قسم داد: «بحّق محمّد وعلىّ و فاطمة و الحسن و الحسین»

البتّه برخى نیز معتقدند، مراد از کلمات، همان جمله‏ اى است که در آیه ٢٣ سوره‏ ى اعراف آمده است: "...رَبَّنَا ظَلَمْنَا أَنفُسَنَا وَإِن لَّمْ تَغْفِرْ لَنَا وَتَرْحَمْنَا لَنَکُونَنَّ مِنَ الْخَاسِرِینَ"

(خدایا! ما به خود ستم کرده‏ ایم و اگر تو ما را نیامرزى و مورد رحمت قرار ندهى، حتماً از زیانکاران خواهیم بود.)

ولی عیبى که در احتمال دوم هست، این است که در سوره اعراف این کلمات قبل از نقل هبوط آدم واقع شده، و بعد از نقل این کلمات فرموده: "قَالَ اهْبِطُواْ.../ ٢٤ اعراف"  

و در سوره مورد بحث اول آیه "فَأَزَلَّهُمَا... وَقُلْنَا اهْبِطُواْ.../٣٦ بقره"  آمد بعد آیه "فَتَلَقَّى..."  

درنتیجه نقل قول اول محتمل تر است و این آیه یکی از آیاتی است که بیانگر نقش توسل و شفاعت به اهل بیت(ع) می باشد.

- از أبی هریره در بارۀ قصۀ حضرت آدم نقل شده است:

ای آدم! این‌ها(اهل بیت) برگزیدگان من هستند، هر وقت حاجتی داشتی اینها را واسطه قرار بده.

پیامبر اسلام(ص) فرمودند: ما کشتی نجات هستیم، هر کس سوار این کشتی شد، نجات خواهد یافت و هر کس سر پیچی کند، هلاک می‌شود، هر کسی حاجتی به سوی خداوند دارد، ما اهل بیت را واسطه قرار دهد.

و سیوطی نقل می‌ کند که حضرت آدم به درگاه خداوند چنین استغاثه می‌ کرد:

اللهمّ إنّی أسألک بحقّ محمد وآل محمد سبحانک لا إله إلا أنت، عملت سوءً، وظلمت نفسی فاغفر لی إنّک أنت الغفور الرحیم

(الدر المنثور، ج1، ص 60)

ترجمه: بار خدایا! از تو درخواست می‌ کنم به حق محمد و آل محمد که تو پاک و منزهی و غیر از تو خدایی نیست، من کاری بدی کردم و به خود ظلم نمودم؛ پس مرا ببخش که تو بخشنده و مهربان هستی...

- همچنان که توفیق توبه از خداست، باید چگونگى و راه توبه را نیز از خداوند دریافت کنیم. «مِن رَّبِّهِ کَلِمَاتٍ» 

- قبول توبه و ارائه‏ ى راه آن، از شئون تربیت و ربوبیّت اوست. «مِن رَّبِّهِ» توبه ای که حقیقی باشد از جانب خداوند پذیرفته میشود. «هُوَ التَّوَّابُ» 

- عذرپذیرى خداوند همراه با رحمت است، نه عتاب و سرزنش. «التَّوَّابُ الرَّحِیمُ» یعنی خدا بعد از قبول توبه ،مثل برخی از انسانها که بعد ازبخشش یکدیگر بر سر هم منت میگذارند، رفتار نمی کند.

- کلمه (تلقى)، به معناى تلقن است، و تلقن بمعناى گرفتن کلام است، اما با فهم و علم، و این تلقى در باره آدم، طریقه‏ اى بوده که توبه را براى آدم آسان مى‏ کرده. یعنی کلام را دریافت کرد و متوجه معنای آن نیز شد.

- توبه در قرآن هم به معنای "رجوع و بازگشت انسان گنهکار" آمده و هم به معنای "توفیق توبه دادن از طرف خداوند به بنده ی گنهکار" و هم به معنای "قبول و پذیرش توبه از جانب خداوند".(در سه معنا)

در آیه ی ١١٨ سوره توبه این سه معنی در کنار هم جمع شده.(متن آیرو حتما ببینید دوستان) 

"سپس خداوند به آنها برگشت(توفیق توبه داد) تا توبه و برگشت کنند خداوند بسیار توبه پذیر مهربان است"

- انسان در هیچ حالى، از خداى خود بى نیاز نیست، و اگر بخواهد از لجن‏ زار گناه نجات یافته و توبه کند، محتاج به این است که خدا چنین توفیقى به او بدهد، و رحمت خود را شامل حال او بسازد، تا او موفق به توبه گردد، و وقتى موفق به توبه شد، تازه باز محتاج به یک توبه دیگرى از خداست، و آن این است که باز خدا به رحمت و عنایتش بسوى بنده رجوع کند، و رجوع او را بپذیرد، پس توبه بنده وقتى قبول شود، بین دو توبه از خدا قرار گرفته است، هم چنان که آیه: (...ثُمَّ تَابَ عَلَیْهِمْ لِیَتُوبُواْ...، پس خدا بسوى ایشان توبه آورد، تا ایشان توبه کنند) بر این معنا دلالت دارد.

درنتیجه در بحث توبه ابتدا "توبه کردن بنده و بازگشت بسوی خدا" و سپس "پذیرفتن توبه ی بنده از طرف خدا" قرار میگیرد.

تکلیف امروز دوستان عزیزم:

حفظ آیه به همراه ترجمه و کاربرد

التماس دعا