ترس از عذاب جهنم(خصوصیت دیگر بندگان خدا)
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ
جلسه سی و دوم
وَالَّذِینَ یَقُولُونَ رَبَّنَا اصْرِفْ عَنَّا عَذَابَ جَهَنَّمَ إِنَّ عَذَابَهَا کَانَ غَرَامًا﴿۶۵﴾
إِنَّهَا سَاءتْ مُسْتَقَرًّا وَمُقَامًا﴿۶۶﴾ - سوره مبارکه الفرقان
ترجمه:
و کسانى اند که مى گویند پروردگارا عذاب جهنم را از ما بازگردان که عذابش سخت و دایمى است.
و در حقیقت آن بد قرارگاه و جایگاهى است
سلام علیکم
معانی لغات:
آیه 65:
وَالَّذِینَ یَقُولُونَ: و کسانی که می گویند
رَبَّنَا: پروردگار ما
اصْرِفْ: برگردان،بازگردان
عَنَّا: از ما(مخفف عن ما)
عَذَابَ جَهَنَّمَ: عذاب جهنم
إِنَّ عَذَابَهَا: همانا عذاب آن(جهنم)
کَانَ غَرَامًا: گیرنده است،سخت و دائمی است
آیه 66:
إِنَّهَا: همانا آن( عذاب جهنم)
سَاءتْ: بد است،زشت است
مُسْتَقَرًّا: قرارگاه
وَمُقَامًا: و جایگاه
- در ادامه ی دو جلسه قبل، چهارمین صفت ویژه عبادالرحمن، خوف و ترس از مجازات و کیفر الهى است.
-«خصلت خوف و خشیت از خدا»، ویژگی دیگری از بندگان خاص خداوند است، به عبارت روشن تر آنها از کیفر نافرمانی خدا به شدت می ترسند واعتقاد راسخ دارندکه نافرمانی خدا به معنی اطاعت از فرمان شیطان است و چنین کاری موجب عذاب الهی، و دخول در دوزخ خواهدشد. آنها آن چنان خائف و هراسناک از پیامدهای گناه و عذاب دوزخ هستند که این حالت درونی خود را ابراز نموده و با کمال خضوع دست به دعا برمی دارند و از درگاه خدا می خواهند که مشمول عذاب سخت دوزخ که برای مجرمان آماده شده نشوند. آنها طبعا ازعواملی که موجب عذاب است پرهیز نموده، و با اجرای فرمان الهی وانجام دستورهای خدا، رحمت سرشار الهی را به سوی خود جلب و جذب می کنند، و این حالت برای آنها دائمی است و لحظه ای از خوف خدا فاصله نمی گیرند.
- با این که آنها شبها به یاد خدا هستند و به عبادتش مشغول، و روزها در مسیر انجام وظیفه گام بر مى دارند باز هم قلوبشان مملوّ از ترس مسؤولیتهاست، همان ترسى که عامل نیرومندى براى حرکت به سوى انجام وظیفه بیشتر و بهتر است.
- کلمه ی "غرام"، به معناى شدت و مصیبتى است که دست از سر آدمى بر ندارد و همواره ملازم او باشد. کلمه ى «غَرام» در اصل به معناى مصیبتى است که انسان در برابر آن راه فرار ندارد و نوعى التزام و تعهّد بر دوش او قرار مىدهد که در زبان فارسى به آن تاوان مىگویند.
- "إِنَّهَا سَاءتْ مُسْتَقَرًّا وَمُقَامًا" ضمیر در صدر آیه(انها) به کلمه" جهنم" بر مى گردد و دو کلمه ی "مستقر" و "مقام"، دو اسم مکان از استقرار و اقامت هستند.
- فکر نجات از آتش هم باید از طریق عبادت باشد و هم از طریق دیگر اعمال نیک. یعنی مثلا انجام فرائض دینی باید درکنار کمک به خلق خدا باشد؛ و این ارزشمند است. انسان برای رسیدن به سعادت بایستی تمام جوانب زندگی را در نظر داشته باشد، همان طور که در پی عبادت پروردگار خویش است به فکر کمک به بندگان خداوند هم باشد.همان گونه که در تلاش برای رعایت "حق الله" هست ،"حق الناس" را نیز رعایت کند.
- حضرت على(ع)، آنگاه که اموالى را در راه خدا وقف مى کردند، در وقفنامه ى خود مى نوشتند: این اموال را وقف کردم، تا بدین وسیله از آتش دوزخ در امان باشم و آتش دوزخ نیز از من دور باشد.
- یاد معاد از ویژگى هاى بندگان خاصّ خداست و همین یاد کردن مقدمه ی پرهیز از گناهان است.
- بندگان خاصّ خداوند، بیش از آنکه طمع بهشت داشته باشند، از آتش دوزخ خوف دارند و همین خوف آنها را به بهشت خواهد رساند.
- قرآن پیامبران را به عنوان بشیر و نذیر معرفی می کند، یعنی آنها هم انسانها را به رحمت الهی و بهشت و پاداش های فراوان نوید می دادند، و هم آنها را هشدار داده و از خطر گناه بر حذر می داشتند. این دو خصلت پیامبران بیانگر آن است که انسان مؤمن باید بین خوف و رجا باشد، هم امیدوار به رحمت الهی باشد و هم از مقام الهی بترسد. راه اعتدال همین است و اگر یک طرف را برگزیند ودیگری را رها کند خطر آفرین است، زیرا اگر تنها امیدوار باشد،مغرور شده و به امید وسعت رحمت الهی، مرتکب هر گناهی می شود. واگر تنها خائف باشد، کار او به یاس و ناامیدی منتهی می شود. وچنین حالتی، انسان را افسرده و وامانده می کند و از نشاط، رشد وحرکت محروم می سازد.
بر همین اساس، مطابق روایات بسیار، پیامبر(ص) وامامان(ع) فرموده اند که انسان با ایمان بین خوف و رجا زندگی می کند و هر دو خصلت را به طور مساوی و معادل دارا می باشد.
- مرحوم شیخ صدوق(ره) در کتاب خصال، خوف را از نظر قرآن پنج گونه دانسته و برای هر یک از آن، به ذکر آیه ای پرداخته است; آن پنج نوع عبارتند از:
1) خوف: برای گناهکاران است. خوف به خاطر گناهان است.
2) خشیت: برای عالمان است. خشیت همان ترس وهراس به خاطر احساس کوتاهی در انجام وظیفه است.
3) وجل: وجل(هراس دل) برای تسلیم شدگان متواضع است. وجل و هراس قلب به خاطر ترک خدمت است.
4) رهبت: برای عابدان است. رهبت به خاطر احساس تقصیر در عبادت می باشد.
5) هیبت: و هیبت برای عارفان می باشد. و هیبت ترس وهراس از شکوه نامتناهی الهی به خاطر شهود حق هنگام کشف اسراراست.
- خوف دارای شدت و ضعف است. هر کسی در درجه ای از خوف قرار گرفته و به تناسب آن به مقامات می رسد. آنان که به خداوند نزدیکترند، مانند پیامبران،امامان(ع) و اولیاء خدا، خوف شدیدتری دارند; از این رو آنها درنماز و در مناجات هایشان در دل شب از خوف خدا به شدت گریه وناله می کردند و با قطره های شفاف دیدگانشان، روح و روان خود راشستشو می نمودند، و با اشک شوق و خوف، نهایت تواضع و کمال بندگی خود را آمیخته با احساسات پرشور ابراز می کردند.
این گونه گریه به قدری ارزشمند است که پیامبر(ص)فرمودند:
من ذرفت عیناه من خشیه الله، کان له بکل قطره من دموعه مثل جبل احد یکون فی میزانه فی الاجر
کسی که چشمانش از خوف خدا پر از اشک گردد، هر قطره اشکش در قیامت در ترازوی عملش همچون سنگینی کوه احد، سنگینی دارد.
و امیر مومنان علی(ع) فرمودند: «البکاء من خشیه الله مفتاح رحمه الله »
گریستن از خوف خدا، کلید گشایش رحمت الهی است.
- امام صادق(ع)فرمود: «لایکون العبد مومنا حتی یکون خائفاراجیا» عبد خدا به درجه کمال ایمان نمی رسد، مگر اینکه دارای دو خصلت خوف و امید باشد.
- البته روشن است که خوف راستین آن است که موجب اطاعت و ترک معصیت شود، و نشانه های آن در عمل آشکار گردد، و گرنه خوف کاذب،پوچ و بی اثر خواهد بود.
برهمین اساس، امام صادق(ع)فرمود: «من عرف الله خاف الله، و من خاف الله سخت نفسه عن الدنیا» کسی که خدا را بشناسد، از عظمت او می ترسد و کسی که از خدا بترسددلبستگی به دنیا نخواهد داشت.
- امام باقر(ع)فرمود: «لاخوف کخوف حاجز، و لا رجاء کرجاء معین »
هیچ خوفی، همانند خوفی که بازدارنده از گناه است، ارزش ندارد، و هیچ امیدی مانند امید کمک کننده (به توبه و عوامل نجات) ارجمند نیست.
- امیر مومنان علی(ع)فرمود: «العجب ممن یخاف العقاب فلم یکف، و رجا الثواب فلم یتب »
مایه تعجب است آن کسی که از عقاب الهی می ترسد، ولی خود را ازگناهان کنترل نمی کند، و نیز امید به ثواب و پاداش الهی دارداما توبه نمی نماید.
- امام حسین(ع)در فرازی از دعاهای عرفه به خدا عرض می کند:
«اللهم اجعلنی اخشاک کانی اراک » خدایا مرا آن چنان هراسناک درگاهت قرار ده که گویی تو را می بینم.
تکلیف امروز دوستان عزیزم:
حفظ آیات به همراه ترجمه و کاربرد
التماس دعا
